Η ιστορία κάθε έθνους είναι σημαδεμένη από γεγονότα και ημερομηνίες που καθορίζουν τη μετέπειτα πορεία του. Έτσι, στη μακρόχρονη ιστορία του αρμενικού λαού υπάρχει ένα «πριν» και ένα «μετά» τη Γενοκτονία του 1915.

Με τον ίδιο τρόπο, στην εξίσου μακρόχρονη ιστορία της Ελλάδας υπάρχει ένα «πριν» και ένα «μετά» τη Γενοκτονία του 1922, εξαιτίας της οποίας έλαβε τέλος η παρουσία του ελληνισμού στον μικρασιατικό χώρο. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη εθνική τραγωδία.

Προσοχή. Δεν λέμε «Μικρασιατική Καταστροφή» ή «Μεγάλη Καταστροφή», παρόλο που με αυτούς τους όρους έγινε γνωστή. Και δεν την αποκαλούμε έτσι επειδή πρόκειται για γενοκτονία, αναγνωρισμένη με σχετικό νόμο του 1998 από τη Βουλή των Ελλήνων. Η 14η Σεπτεμβρίου είναι «Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας».  

Τη στρατιωτική ήττα της Μικρασιατικής Εκστρατείας (1919-1922) ακολούθησε η πυρπόληση της Σμύρνης, οι σφαγές ελληνικού και αρμενικού πληθυσμού, και ο ξεριζωμός εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων και Αρμενίων.Ως Γενοκτονία των Ελλήνων χαρακτηρίζεται η σκόπιμη και συστηματική εξόντωση των ελληνικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας, της Ανατολικής Θράκης και του Πόντου, που ξεκίνησε το 1914 και έληξε το 1922.

Στην Εισηγητική Έκθεση του παραπάνω νόμου αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι:

Η κατάρρευση των ελληνικών δυνάμεων το 1922 στη Μικρά Ασία, οι σφαγές, οι λεηλασίες και η προσφυγιά που ακολούθησε αποτελούν το αποκορύφωμα μιας συστηματικής προσπάθειας εξόντωσης του ελληνικού στοιχείου από τα χώματα της Μικράς Ασίας, που έβαλε τέρμα στην τρισχιλιετή παρουσία του στην πέραν του Αιγαίου Ελλάδα, σε μια περιοχή όπου αναπτύχθηκε η ωριμότερη φάση του ελληνικού πολιτισμού.

Μια διαδρομή πολιτισμού που ξεκίνησε με τον Όμηρο, τον Ηρόδοτο, τον Θαλή […] μόνο με ολοκληρωτικό ξεκλήρισμα θα μπορούσε να διακοπεί, επιτρέποντας τη δημιουργία τουρκικού εθνικού κράτους σε έναν γεωγραφικό χώρο όπου μεγαλούργησε η ιδέα του πολυεθνικού κράτους με ελληνική κουλτούρα και συνείδηση. […]

Μέσω των ταγμάτων εργασίας εξοντώθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες σε μια εθνική γενοκτονία εφάμιλλη εκείνης των Αρμενίων, την ίδια ακριβώς εποχή. […] Ενάμισι εκατομμύριο πρόσφυγες μπολιάζουν την πάτρια γη με τον δυναμισμό και την προοδευτικότητα που φέρουν. Πεντακόσιες χιλιάδες νεκροί μένουν πίσω, θύματα μίας από τις πιο συστηματικές εκκαθαρίσεις που γνώρισε η παγκόσμια ιστορία […].

Όχι, δεν ήταν «συνωστισμός» αυτό που έγινε το 1922. Ήταν το αποτέλεσμα μιας προσχεδιασμένης γενοκτονίας. Από το 1914, με το Μαύρο Πάσχα των Θρακών και τη σφαγή στην παραλιακή Φώκαια, μέχρι τον Αύγουστο-Σεπτέμβριο του 1922, ο ελληνισμός της Ανατολής, Μικρασιάτες, Πόντιοι, Ανατολικοθρακιώτες, υπέστη τις συνέπειες του σχεδίου των Νεότουρκων αρχικά και των κεμαλικών εθνικιστών στη συνέχεια. Το σχέδιο απαιτούσε να εξοντωθούν οι χριστιανοί από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Έλληνες, Αρμένιοι, Ασσύριοι ήταν οι κυριότεροι στόχοι.

Αμέτρητα τα θύματα. Υπολογίζεται σε 2,5 εκατομμύρια ο συνολικός αριθμός των χριστιανών που θανατώθηκαν με εκτελέσεις, βασανιστήρια, εκτοπίσεις, βιασμούς, τάγματα εργασίας και άλλες μεθόδους. Εκτιμάται ότι ενώ στα τέλη του 19ου αιώνα, οι χριστιανοί στην αυτοκρατορία αποτελούσαν το 20% του συνολικού πληθυσμού, το 1924 έφταναν μόλις το 2%.

Το κίνημα των Νεότουρκων εμφανίστηκε στην καταρρέουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία τον Ιούλιο του 1908. Αρχικά έδωσαν την εικόνα των μεταρρυθμιστών, και δήλωναν επηρεασμένοι από τη Δυτική Ευρώπη. Το 1911, σε μυστικό συνέδριό τους στη Θεσσαλονίκη, αποφάσισαν τη γενοκτονία. Τον Ιανουάριο του 1913, με πραξικόπημα στην Κωνσταντινούπολη, πήραν την εξουσία στα χέρια τους.

Οι ηγέτες τους ήταν τρεις, εξίσου γενοκτόνοι. Ο Ενβέρ, ο Ταλαάτ —εγκέφαλος της Γενοκτονίας των Αρμενίων— και ο Τζεμάλ. Ο Μουσταφά Κεμάλ, ο αργότερα επονομασθείς Ατατούρκ, ήταν μεσαίο στέλεχος των Νεότουρκων. Από τον Μάιο του 1919 αυτονομήθηκε και ίδρυσε τη δική του κυβέρνηση, γνωστή ως κυβέρνηση της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης της Άγκυρας. Αλλά στο ζήτημα της γενοκτονίας ακολούθησε την πολιτική και το σχέδιο των Νεότουρκων.

Τίποτα δεν συγκρίνεται με αυτό το τραγικό γεγονός που, κυριολεκτικά και μεταφορικά, τραυμάτισε γενιές ολόκληρες. Κανένα άλλο γεγονός και καμία άλλη ημερομηνία δεν σημάδεψαν ποτέ τόσο βαθιά τον συλλογικό βίο και τη συλλογική συνείδηση Ελλήνων και Αρμενίων.

Η  συντακτική επιτροπή των «Αρμενικών», μαζί με μια ευρεία ομάδα συνεργατών του περιοδικού, έβαλαν στόχο εδώ και μήνες να παρουσιάσουν ένα τεύχος αφιερωμένο εξ ολοκλήρου στα εκατό χρόνια της Γενοκτονίας του 1922. Ένα τεύχος ορόσημο και ταυτόχρονα σημείο αναφοράς για τα επόμενα χρόνια.

Έναν αιώνα μετά το έγκλημα κατά της ανθρωπότητας που λέγεται Γενοκτονία των Αρμενίων, των Ελλήνων και των Ασσυρίων από την Τουρκία, ο γενοκτόνος όχι μόνο δεν μετανιώνει αλλά συνεχίζει μαινόμενος, με την ίδια λογική και την ίδια πολιτική. Άλλωστε, δεν το κρύβει: φράσεις όπως «θα έρθουμε ένα βράδυ» και «θα σας πετάξουμε πάλι στη θάλασσα» δείχνουν ότι επιδιώκει την επανάληψη της ιστορίας. Όλα αυτά εξηγούνται με μία λέξη: ατιμωρησία. Και στο παρελθόν και στις μέρες μας.

Όπως το επισημάναμε το 2015, το επαναλαμβάνουμε και τώρα: Το «ποτέ ξανά» στις γενοκτονίες πρέπει να το οικοδομούμε κάθε μέρα, και να ισχύει για όλους τους λαούς. Γι’ αυτό, με το ειδικό τεύχος που κρατάτε στα χέρια σας όχι μόνο αποτίνουμε φόρο τιμής στα θύματα, αλλά συμβάλλουμε, στο πλαίσιο των δυνατοτήτων μας, στη διάδοση του ζητήματος στο ευρύ κοινό.

Εκατό χρόνια, ειδικό τεύχος. Πρόκειται για το ελάχιστο χρέος μας. Προς τους προγόνους μας και προς τις επόμενες γενιές. Μικρά Ασία, Πόντος, Αρμενία, μία είναι η Γενοκτονία.

Tweet

Share