Nouvelles d’Arménie No 267
Απόδοση: Σουζάνα Απαρτιάν
Ιανουάριος- Μάιος 2020, τεύχος 103

Ο θρυλικός Ζορό¹, ο μασκοφόρος καβαλάρης που μάχεται κατά της αδικίας, δημιουργήθηκε από την πένα του συγγραφέα κόμικ Τζόνστον Μακ Κάλλεϊ πίσω στο μακρινό 1919 και έγινε πολύ σύντομα ένας διαχρονικός ήρωας.
Το 1968, ο Jean Pape/ Ζαν Παπ (Παπαζιάν), αναγνωρισμένος σκιτσογράφος, αναλαμβάνει να ξαναζωντανέψει τον χαρακτήρα του Ζορό που μεταμορφώνεται σε μια εμβληματική φιγούρα κόμικ. Τα δύο πρόσφατα άλμπουμ του μασκοφόρου ήρωα που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Varou, φέρουν την υπογραφή του Ζαν Παπ και του γιου του Αντρέ Παπαζιάν.

Η αναβίωση του Ζορό

«Αντρέ, σε παρακαλώ, κάνε ό,τι μπορείς για να αναστήσεις τον Ζορό». Αυτό είναι το τελευταίο πράγμα που μου είπε ο πατέρας μου. Έφυγε από τη ζωή την επομένη».
Ο πατέρας είναι ο Αρά Παπαζιάν, περισσότερο γνωστός στον κύκλο των κόμικ με το ψευδώνυμο Ζαν Παπ (1920-2002). Ο γιός του Αντρέ, σεναρίστας στο επάγγελμα κράτησε την υπόσχεσή του.
Τα δύο άλμπουμ που επανεκδόθηκαν για τα εκατοστά γενέθλια του αγαπημένου ήρωα (1919-2019) βασίζονται σε ακυκλοφόρητα σχέδια του πατέρα από τη δεκαετία του 80 με κείμενα του γιου του.
«Είναι η κόρη μου η Τζοάνα που ψάχνοντας σε παλιές κούτες έπεσε πάνω στα πρώτα σχέδια του Ζορό. Και είναι αυτές οι μνήμες που ξύπνησαν και με ώθησαν να τις βάλω σε τάξη. Έτσι πήρε σχήμα ο πρώτος και στη συνέχεια ο δεύτερος τόμος του αναστημένου Ζορό. Ο χαρακτήρας που φαντάστηκε ο Τζόνστον Μακ Κάλλεϊ παρ΄όλα τα 100 του χρόνια διατηρεί τη φρεσκάδα του αναλλοίωτη, ούτε μια ρυτίδα!», λέει χαριτολογώντας ο Αντρέ που ακολούθησε τα βήματα του πατέρα του περισσότερο γράφοντας παρά σχεδιάζοντας.
«Γράφω από τα 17 μου. Στην αρχή βοηθούσα τον πατέρα μου, μετά παθιάστηκα με τα ταξίδια με τρένο, τον τουρισμό, την ναυσιπλοΐα και να που τελικά επέστρεψα στα κόμικ. Στην εφηβεία μου είχα την τύχη να συναναστραφώ μεγάλα ονόματα όπως ο Hugo Pratt, ο Uderzo, ο Peyo, ο dela Fuente, ο Jacovitti κ.ά. Αλλά ο πατέρας μου με παρακίνησε να συνεχίσω τις σπουδές μου..».

Το παρελθόν του Ζαν Παπ

«Ο πατέρας μου ήταν επιφυλακτικός σαν χαρακτήρας και παρ’όλο που δύσκολα μιλούσε για την καταγωγή του ήταν Αρμένης μέχρι τα βάθη της ψυχής του. Έφυγε για το μεγάλο ταξίδι παίρνοντας μαζί του αντί για κτερίσματα χώμα από την πατρίδα του. Όταν προσπαθούσα να τον κάνω να μιλήσει για το παρελθόν, είτε αυτόν, είτε τη γιαγιά μου, η συζήτηση κατέληγε σε αδιέξοδο. Ξέρω πως η οικογένεια είχε βρει καταφύγιο στη Σμύρνη, πως ο παππούς μου πέθανε σε τουρκική φυλακή ένα μήνα πριν τη γέννηση του πατέρα μου, που κατάφερε να διαφύγει κατά τη διάρκεια της καταστροφής της Σμύρνης, ντυμένος κορίτσι.
Του πήρε αρκετό καιρό στη Γαλλία για να συνειδητοποιήσει πως είναι πλέον ασφαλής και πως μπορεί να ξαναντυθεί σαν αγόρι…».

Από το Αράξ στον Ζορό και τον Ντίσνεϊ

Την δεκαετία του ΄50 και ενώ ο Ζαν Παπ ήταν ήδη αρχισυντάκτης της SFPI² του Ζαν Σαπέλ (της Γαλλικής εταιρείας εικονογραφημένων εκδόσεων) δημιούργησε το Αράξ. Ένα από τα πιο σπάνια κόμικ στα αρμενικά για τα παιδιά της διασποράς. Η ειρωνεία είναι πως λόγω της θέσης του, γύρω στο 70, υποδέχτηκε έναν Τούρκο συγγραφέα, τον Σουάτ Γιαλάζ, δημιουργό της πετυχημένης σειράς Κεμπίρ (Καραογλάν στα τούρκικα), γνωστό για τις εθνικιστικές του ιδέες. Αξίζει λοιπόν να αναφέρουμε πως χάρη σε έναν Αρμένιο της Γαλλίας το τουρκικό κόμικ έφτασε μέχρι την Αφρική.
Ο Αντρέ ακόμα θυμάται τι του είχε πει ο πατέρας του για τον Σουάτ Γιαλάζ: «Το σκίτσο είναι σαν τη μουσική, δεν έχει πατρίδα, και ναι, τα σκίτσα του είναι εξαιρετικά ».
Γύρω στα τέλη της δεκαετίας του 60 και παράλληλα με τη δουλειά του στην SFPI, ο Ζαν Παπ άρχισε να εικονογραφεί τον Ζορό με τη μεσολάβηση του Γουώλτ Ντίσνεϊ.
«Ο Ντίσνεϊ απέκτησε τα δικαιώματα του Ζορό με σκοπό την μεταφορά των περιπετειών του ήρωα σε τηλεοπτική σειρά. Η εικονογράφηση τον άφηνε αδιάφορο. Δοθείσης της ευκαιρίας, κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού του Ντίσνεϊ στο Παρίσι, ο Ζαν Σαπέλ και ο πατέρας μου, τον συνάντησαν με σκοπό να του ζητήσουν την άδεια να εκδίδουν τον Ζορό στη Γαλλία. Και την πήραν! Θυμάμαι πόσο χαρούμενος ήταν επιστρέφοντας από τη συνάντηση αυτή και την επόμενη μέρα κιόλας με πήρε μαζί του στις ιπποδρομίες για να παρατηρήσουμε από κοντά τα άλογα γιατί τον δυσκόλευαν σχεδιαστικά. Έλα όμως που τα άλογα έτρεχαν με μεγάλη ταχύτητα! Έλα όμως που ο πατέρας μου ήταν τελειομανής! Γι’ αυτό λοιπόν αγόρασε ένα άλογο! Για να το σκιτσάρει όπως ήθελε αυτός, για να μπορέσει να δώσει πνοή στον Τορνάντο ή αλλιώς Θύελλα, το διάσημο μαύρο άλογο του Ζορό», αναφέρει ο Αντρέ.

«Ο λόρδος Παπ»

Είναι σημαντικό πως το τελευταίο σχέδιο του κομίστα αναπαριστά τον μασκοφόρο καβαλάρη με φόντο την αρμενική σημαία, κόκκινο, μπλε, πορτοκαλί. Θα έλεγε κανείς πως ο Παπ-Παπαζιάν ταυτίστηκε με την διπλή ταυτότητα του ήρωά του, Ντον Ντιέγκο ντε λα Βέγκα, γιό ενός προύχοντα τη μέρα, και Ζορό, υπέρμαχο των κατατρεγμένων τη νύχτα. Κατά πόσο άραγε ξεπέρασε η μυθοπλασία τον πραγματικό του χαρακτήρα; Σύμφωνα με τον Αντρέ ο πατέρας του είχε όντως μια πλευρά Ζορό-Ντον Ντιέγκο. Μέλος ενός αντιφασιστικού κινήματος στάλθηκε για καταναγκαστικά έργα στην Αυστρία, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Από τη μια άνθρωπος με κρυφές δραστηριότητες μέχρι το τέλος της ζωής του και από την άλλη «Ο λόρδος Παπ» όπως συνήθιζαν να τον προσφωνούν, ο κομψός άνδρας με την άψογη εμφάνιση. Αυτή είναι η ιστορία ενός άλλου Ζορό που πρέπει να διηγηθούμε μια μέρα.

1. Η αλεπού στα ισπανικά. Η λέξη χρησιμοποιείται μεταφορικά για να υποδηλώσει την πονηριά του χαρακτήρα του.
2. Société française de publications illustrées