Οι ρίζες της αρμενικής τέχνης χάνονται στα βάθη της αρχαιότητας,

γεγονός που επιβεβαιώνεται και από μοναδικές τοιχογραφίες,

οι οποίες χρονολογούνται την 6η χιλιετηρίδα π.Χ.

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ YEREVAN

Μετάφραση: Αγκόπ Χανικιάν

Τεύχος: Aπρίλιος-Ιούνιος 2011

Η παρακάτω λίστα, εύλογα, θα μπορούσε να θεωρηθεί ελλιπής. Σίγουρα, θα έπρεπε να συμπεριληφθούν σ' αυτή πολλοί ακόμη δημιουργοί, όπως οι Μομίκ (13ος αιώνας), Σαρκίς Πιτσάκ (1301- άγνωστο), Αγκόπ Κοτζογιάν (1883-1959), Γκιόργκι Γιακούλοβ καθώς και Ρέιμπεν Νακιάν (1897-1986)… Ο κατάλογος των αρμενίων δημιουργών είναι μακρύς και περιλαμβάνει πληθώρα καλλιτεχνών και από τις δύο πλευρές του Ωκεανού.

Τορός Ροσλίν (13ος αιώνας)

Μπορεί η αρμενική σχολή της τέχνης της μικρογραφίας να είναι γνωστή από τον 9ο αιώνα, ωστόσο έφτασε στο απόγειό της στην Κιλικία το 12ο αιώνα.

Η σχολή μικρογραφίας της Κιλικίας- κορυφαίος εκπρόσωπος της οποίας είναι ο Ροσλίν- έδωσε νέα «πνοή» στη μεσαιωνική εικονογράφηση χειρογράφων. Αξίζει δε να σημειωθεί, πως οι Πίνακες του Κανόνα από το Ευαγγέλιο του Ζεϊτούν (1256 μ.Χ), με μικρογραφίες του Ροσλίν, εκτίθενται στο μουσείο Ζ. Πολ Γκετί, στο Λος Αντζελες της Καλιφόρνια.

Αγκόπ Χοβνατανιάν (1806-1881)

Η αρμενική καλλιτεχνική δυναστεία των Χοβνατανιάν από την Τιφλίδα της Γεωργίας αποτέλεσε φυτώριο πολλών αξιόλογων καλλιτεχνών. Ωστόσο, ο πλέον αναγνωρισμένος εκπρόσωπος της ταλαντούχας οικογένειας δεν είναι άλλος από τον Αγκόπ Χοβνατανιάν- ευρύτερα γνωστός ως «Ραφαήλ της Τιφλίδας».

Ο ίδιος μάλιστα- δικαίως- θεωρείται ως ο θεμελιωτής της αρμενικής τέχνης της προσωπογραφίας.

Ζακαριά Ζακαριάν (1849-1923)

Καλλιτέχνης με πλούσιο βιογραφικό, ο Ζακαρία Ζακαριάν γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη αλλά έμεινε αρκετά χρόνια στο Παρίσι, όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Ιατρική. Έπειτα από πολυετή θητεία σε διάφορα νοσοκομεία, αποφάσισε να αφοσιωθεί αποκλειστικά στην τέχνη. Αξίζει να σημειωθεί, πως είναι ο μοναδικός αρμένιος καλλιτέχνης, έργα του οποίου εκτίθενται στομουσείο Ντ' Ορσέ, στο Παρίσι.

Χοβανές Αϊβαζόφσκυ (1817-1900)

Κορυφαίος θαλασσογράφος ο Αϊβαζόφσκυ, θεωρείται ένας από τους καλλιτέχνες- σύμβολα για το ρωσικό πολιτισμό του 19ου αιώνα. Οι τεχνικές του είναι πρωτοποριακές, οι πινελιές του αριστοτεχνικές, ενώ οι συνθέσεις του μοναδικές και τολμηρές.

Οι Ιστορικοί Τέχνης θεωρούν πως μονάχα αυτός κατάφερε να απεικονίσει την «εξωπραγματική ομορφιά της θάλασσας» σε όλες τις εκφάνσεις της, την ισχυρή και θανατηφόρα δύναμη της καταιγίδας, την ήρεμη ακινησία μιας γαλήνιας ημέρας, τους εντυπωσιακούς χρωματισμούς της δύσης του ηλίου στη θάλασσα.

Βαρτκές Σουρενιάντς (1860-1921)

Πρόκειται για τον πρώτο καλλιτέχνη στην ιστορία των αρμενικών εικαστικών τεχνών που αποτύπωσε στους πίνακές του ιστορικά θέματα. Μάλιστα, τα έργα του «Η Σεμίραμις στο Πτώμα του Αρά του Όμορφου» και «Σαλώμη» θεωρούνται πολύτιμη παρακαταθήκη του αρμενικού πολιτισμού, ενώ ο πίνακας «Ποδοπατημένο Καταφύγιο» θα αποτελεί για πάντα τεκμήριο της βάρβαρης γενοκτονίας που υπέστη ο λαός μας.

Έντγκαρ Τσαχίν (1874-1947)

Γεννημένος στη Βιέννη, ο Αρμένιος Έντγκαρ Τσαχίν έγινε δεκτός στην Ακαδημία Ζηλιέν στο Παρίσι, όπου γρήγορα εξελίχθηκε σε σπουδαίο ζωγράφο και χαράκτη. Από νεαρή ακόμη ηλικία, ο καλλιτέχνης απέσπασε αρκετές διακρίσεις, ανάμεσα στις οποίες χρυσά μετάλλια σε διεθνείς εκθέσεις, τόσο στο Παρίσι (1900), όσο και στη Βιέννη (1903).

Γερβάντ Κοτσάρ (1899-1979)

Πενήντα χρόνια και πλέον, η πρωτεύουσα της Αρμενίας ταυτίζεται με το - φιλοτεχνημένο από τον Γερβάντ Κοτσάρ - μνημείο του ήρωα της μυθολογίας, Ταβίτ του Σασούν. Άφησε την Τιφλίδα σε ηλικία 22 ετών και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου και συντάραξε τους γάλλους κριτικούς τέχνης με τα μοναδικά σχέδια του. Ο Κοτσάρ μάλιστα, επινόησε και ανέπτυξε το προσωπικό του καλλιτεχνικό ρεύμα, γνωστό ως «Ζωγραφική στο Χώρο». Έπειτα από δεκαπέντε έτη παραμονής στη Γαλλία, ο καλλιτέχνης επέστρεψε στην Αρμενία. Έπειτα, συνέχισε την καλλιτεχνική του πορεία φιλοτεχνώντας έργα που τον κατέταξαν στη «λίστα» με τους πλέον διαχρονικούς εκπροσώπους της αρμενικής τέχνης.

Χοβσέπ Πούσμαν (1877-1966)

Ανέλπιστη ήταν η έκπληξη των διοργανωτών της έκθεσης του Πούσμαν, που άνοιξε της πύλες της το 1932 στη Νέα Υόρκη, καθώς μόλις την ημέρα των εγκαινίων πουλήθηκαν και τα δεκαέξι εκθέματα του μέχρι τότε άσημου πενηνταπεντάχρονου καλλιτέχνη. Ο συνδυασμός ανατολίτικων στοιχείων και νεκρής φύσης στα έργα του είναι μοναδικός, ενώ οι πίνακές του εκτίθενται σε πολλά μουσεία της Αμερικής.

Αρσίλ Γκόρκι (1904-1948)

Το πραγματικό όνομα αυτού του μεγάλου ζωγράφου, με την τραγική μοίρα που συνήθως συνοδεύει τις διάνοιες, είναι Βοστανίκ Αντογιάν. Ο ίδιος -μαζί με τους Γουίλεμ Ντε Κούνιγκ και Τζάκσον Πόλοκ- θεωρείται ένας από τους στυλοβάτες της μοντέρνας αμερικανικής τέχνης. Αξίζει να σημειωθεί, πως ο Αρσίλ Γκόρκι είναι ο μοναδικός Αρμένιος το όνομα του οποίου βρίσκεται στο βιβλίο «1001 πρόσωπα που διαμόρφωσαν την Αμερική» από το Νάσιοναλ Τζεογκράφικ. Έργα του φιλοξενούνται σε μεγάλα μουσεία, ανάμεσα στα οποία το Μητροπολιτικό μουσείο Τέχνης, το μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης.

Καρζού (1907-2000)

Ο Καρνίκ Ζουλουμιάν γεννήθηκε στη Συρία αλλά από τα δεκαοκτώ έζησε στο Παρίσι. Ο καλλιτέχνης έπρεπε να περιμένει πολύ μέχρι να αναγνωριστεί το ταλέντο του, καθώς το 1953 έγινε γνωστός χάρη στη σκηνική επιμέλεια της παράστασης «Ζιζέλ» του Τσαϊκόφσκι. Στις δημιουργίες του υπάρχει μια ποιητική διάσταση. Εικονογράφησε βιβλία του Αλμπέρ Καμύ.

Μαρντιρός Σαριάν (1880-1972)

Συχνά, όταν οι συζητήσεις περιστρέφονται γύρω από την Αρμενία, αναπόφευκτα ανασύρονται από τη μνήμη μας οι ηλιόλουστοι πίνακες του Σαριάν. Γεννήθηκε στο Νέο Ναχιτσεβάν ή στο Ροστόβ Ον Ντον της Ρωσίας, σπούδασε στη Μόσχα, γοητεύτηκε από την Αίγυπτο και την Περσία, αλλά ποτέ δεν σταμάτησε να αναπαριστά στους πίνακές του τη γενέτειρα των προγόνων του, τη γη της Ναϊρί. Ακόμα και στην αριστουργηματική του «Χουρμαδιά»- έργο που εκτίθεται στη γκαλερί Τρετιάκοβ της Μόσχας- η αναπαράσταση της ζεστής ατμόσφαιρας του μεσημεριού καθώς και του φωτός του ήλιου που λούζει τα πάντα, θυμίζει έντονα τα ζεστά και φωτεινά καλοκαίρια του Ερεβάν.

Μινάς Αβετισιάν (1928-1975)

Ο Μινάς, όπως αποκαλούσαν τον Αβετισιάν με θέρμη στην Αρμενία, αποτελεί μια ακόμη τραγική φιγούρα στην ιστορία της αρμενικής τέχνης. Το 1972 -χρονιά κατά την οποία χαρακτηρίστηκε ως ο πρωτοπόρος καλλιτέχνης της γενιάς του- το εργαστήριο του παραδόθηκε στις φλόγες και τα περισσότερα έργα του κάηκαν. Μετά την καταστροφή, ο Μινάς συνέχισε να ζωγραφίζει με σθένος, εκλαμβάνοντας την κακή του μοίρα ως πρόκληση. Ωστόσο, τρία χρόνια αργότερα, παρασύρθηκε από ένα αυτοκίνητο αφήνοντας την τελευταία του πνοή στο νοσοκομείο, λίγη ώρα αργότερα. Παρόλο που άφησε μεγάλο κενό, κατάφερε να μας αφήσει ως κληρονομιά σπουδαία έργα.