Αραξή Απελιάν-Κολανιάν
Τεύχος: Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2010

Η νέα αμυντική συμφωνία Αρμενίας - Ρωσίας υπογράφηκε στις 20 Αυγούστου, στο Γιερεβάν, κατά τη διάρκεια της επίσημης διήμερης επίσκεψης του προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας Ντιμίτρι Μεντβέντεβ, που ηγείτο  πολυμελούς αντιπροσωπείας υπουργών και υψηλόβαθμων αξιωματούχων. Πρόκειται, ουσιαστικά, για « Πρωτόκολλο αναβάθμισης» - συμπλήρωσης και επέκτασης - προγενέστερης 25ετούς συμφωνίας, που είχε συναφθεί το 1995  και θα εξέπνεε το 2020, βάσει της οποίας έχει εγκατασταθεί και λειτουργεί στο Γκιουμρί η 102η ρωσική στρατιωτική βάση, με δύναμη 4000 ανδρών περίπου και βασική αποστολή τη φύλαξη των συνόρων μεταξύ Αρμενίας και Τουρκίας. Με τη νέα συμφωνία παρατείνεται, κατ’αρχήν, η διάρκεια της παρουσίας των ρωσικών δυνάμεων επί αρμενικού εδάφους, από 25 σε 49 χρόνια, δηλ. ως το 2044,  και διευρύνεται η αποστολή τους.
Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά μεταξύ άλλων, ο πρόεδρος της Δημοκρατίας της Αρμενίας κ. Σερζ Σαρκσιάν, στη συνέντευξη τύπου που παραχώρησαν οι δύο πρόεδροι, «… Οι σχέσεις των δύο χωρών  είναι σχέσεις στρατηγικής εταιρικής συνεργασίας. Αντανακλούν τα αισθήματα των δύο λαών μας, πηγάζουν από τα συμφέροντα της Αρμενίας και, ελπίζω, και από τα εθνικά και κρατικά συμφέροντα της Ρωσίας… Αμοιβαία επιθυμία μας είναι να ενισχύσουμε ακόμη περισσότερο την Αρμενο-Ρωσική συνεργασία, καθώς η προσέγγιση αυτή εξυπηρετεί τα στρατηγικά συμφέροντα των δύο χωρών μας και συμβάλλει στην ενίσχυση της σταθερότητας και της ασφάλειας σε περιφερειακό επίπεδο…Η συμφωνία όχι μόνο παρατείνει την παραμονή της ρωσικής στρατιωτικής βάσης στην Αρμενία, αλλά διευρύνει το πεδίο της γεωγραφικής και στρατηγικής της ευθύνης. Μέχρι τώρα, οι δραστηριότητες της βάσης περιορίζονταν στη φύλαξη των κρατικών συνόρων της πρώην ΕΣΣΔ. Τώρα πλέον, ήρθη αυτός ο περιορισμός. Η ρωσική πλευρά ανέλαβε την από κοινού ευθύνη της ασφάλειας της Δημοκρατίας της Αρμενίας και τη δέσμευση ενίσχυσης των Ενόπλων Δυνάμεών μας με σύγχρονο εξοπλισμό…»
Ο Ρώσος πρόεδρος, με τη σειρά του, επεσήμανε ότι, «… Είμαστε ενεργά μέλη του Οργανισμού του Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας (ΟΣΣΑ), και ως εκ τούτου, η επέκταση του Πρωτοκόλλου αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον: έχει στόχο τη διατήρηση της  ειρήνης και της ασφάλειας στο Νότιο Καύκασο και στο Καύκασο γενικότερα».
Σε ερώτηση σχετικά με το τι θα πράξει η Ρωσία αν προκύψει απειλή κατά του Ορεινού Καραμπάγ, υπό το φως μάλιστα των πολεμοχαρών δηλώσεων από πλευράς του Αζερμπαϊτζάν, ο κ. Μεντβέντεβ, αφού υπογράμμισε τις συνεχιζόμενες διαμεσολαβητικές προσπάθειες από πλευράς Ρωσίας και των εταίρων της, για ειρηνική επίλυση του ζητήματος, δήλωσε: «…. Πιστεύω ότι ο ρόλος της Ρωσίας, ως της μεγαλύτερης και ισχυρότερης χώρας στην περιοχή, στους τομείς της οικονομίας, της άμυνας και της ασφάλειας, είναι να διασφαλίζει την ειρήνη και την τάξη…. Επίσης ως σύμμαχοι, έχουμε υποχρεώσεις έναντι των χωρών - μελών του ΟΣΣΑ. Η Δημοκρατία της Αρμενίας είναι μία από τις χώρες - μέλη του ΟΣΣΑ και τα περαιτέρω προβλέπονται από τη Συμφωνία μας, που περιλαμβάνει αρμοδιότητες, ευκαιρίες και υποχρεώσεις…» Και πρόσθεσε με νόημα: «η Ρωσία αντιμετωπίζει με μεγάλη σοβαρότητα τις συμμαχικές της υποχρεώσεις».  
Υπογράφηκαν συνολικά πέντε νέες συμφωνίες συνεργασίας, που εκτός από την άμυνα αφορούν τομείς όπως οι συγκοινωνίες, οι επικοινωνίες, οι υποδομές, η παιδεία και η ενέργεια, και η συνολική αξία των οποίων θα φθάσει τα 2,75 δις δολάρια. Σε πάνω από διακόσιες ανέρχονται οι προγενέστερες διμερείς συμφωνίες, μεταξύ των δύο χωρών, βάσει των οποίων, υλοποιούνται ήδη με ρωσικά κεφάλαια, πάνω από 1400 έργα. Στο πλαίσιο των νέων συμφωνιών, περιλαμβάνεται και το σχέδιο κατασκευής από την “Rusatom”, ενός νέου πυρηνικού σταθμού, που θα κοστίσει 5 δις δολάρια, 20% των οποίων θα καλυφθούν από τη ρωσική εταιρεία.  Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, είναι προφανές ότι η Ρωσία επιδιώκει να ενισχύσει όχι μόνο τη στρατιωτική της ισχύ στο Νότιο Καύκασο αλλά και την οικονομική της παρουσία.
Όπως ήταν αναμενόμενο, στην Αρμενία, ήδη πριν από την υπογραφή των συμφωνιών, η συζήτηση ως προς την σκοπιμότητα ή μη της συμφωνίας είχε ανάψει. Οι υποστηρικτές της συμφωνίας ισχυρίζονται ότι, λύνει το πρόβλημα της διατήρησης της ισορροπίας των δυνάμεων στην περιοχή και λειτουργεί αποτρεπτικά στην πιθανότητα στρατιωτικής λύσης του ζητήματος του Καραμπάγ. «Η ενίσχυση της Αρμενο-Ρωσικής στρατιωτικής συνεργασίας αποτελεί απάντηση στο «μιλιταρισμό» του Αζερμπαϊτζάν και στις δηλώσεις για θεαματική αύξηση του αμυντικού του προϋπολογισμού», δηλώνουν. Είναι δε μία επί πλέον εξασφάλιση της Αρμενίας έναντι της στενότερης στρατιωτικής συνεργασίας που επιχειρείται μεταξύ Τουρκίας και Αζερμπαϊτζάν, μετά την πρόσφατη σύναψη της συμφωνίας στρατηγικής συνεργασίας μεταξύ τους, στις 16 Αυγούστου.
Η άποψη των κομμάτων της αντιπολίτευσης, ωστόσο, είναι διαφορετική. Ισχυρίζονται ότι υπονομεύεται η ανεξαρτησία της χώρας, καθώς η αμυντική συνεργασία εξυπηρετεί περισσότερο τις ρωσικές επιδιώξεις και λιγότερο τα αρμενικά συμφέροντα. Κριτική ασκείται και για το πρόωρο της υπογραφής, καθώς μεσολαβούσαν άλλα 10 χρόνια έως την εκπνοή της συμφωνίας του 1995, και στο διάστημα αυτό πολλά μπορούν να αλλάξουν στη διεθνή σκηνή.
Βέβαια, όπως απέδειξε η επέμβαση - εξπρές κατά της Γεωργίας, το 2008, τους κανόνες του παιχνιδιού στο Νότιο Καύκασο τους θέτει η Ρωσία.