Ταλίν Μαρντικιάν
Oκτωβριος – Δεκέμβριος 2014 τεύχος 83

Με­τά την κα­τα­δί­κη της 18ης Σε­πτεμ­βρί­ου 2014 α­πό τη συ­ντρι­πτι­κή πλειο­ψη­φί­α του Ευ­ρω­πα­ϊ­κού Κοι­νο­βου­λί­ου σχε­τι­κά με την κα­τα­πά­τιση των αν­θρω­πί­νων δι­καιω­μά­των και τις συλ­λή­ψεις των πο­λι­τι­κών α­κτι­βι­στών και τα αι­τή­μα­τα της Διε­θνούς Α­μνη­στίας για α­πο­φυ­λά­κι­ση των πο­λι­τι­κών κρα­του­μέ­νων, έ­να α­κό­μα κα­μπα­νά­κι χτύ­πησε για το Α­ζερ­μπα­ϊ­τζάν. Η Νορ­βη­γι­κή Ε­πι­τρο­πή του Ελ­σίν­κι α­πέ­νει­με το Βραβεί­ο Ε­λευ­θε­ρί­ας «Α­ντρέ­ι Ζα­χά­ρωφ» στους πο­λι­τι­κούς κρα­του­μέ­νους του Αζερ­μπα­ϊ­τζάν, για το α­ξιο­θαύ­μα­στο θάρ­ρος και την προ­σπά­θειά τους για την προ­ώ­θη­ση των δη­μοκρα­τι­κών α­ξιών και των αν­θρω­πί­νων δι­καιω­μά­των στη χώ­ρα τους. «Το Α­ζερ­μπα­ϊ­τζάν εί­ναι μια ευ­ρω­πα­ϊ­κή χώ­ρα που ο­δεύ­ει προς τη δι­κτα­το­ρί­α» α­νέ­φε­ρε ο Γε­νι­κός Γραμ­μα­τέ­ας της Ε­πι­τρο­πής, Μπιόρ­ν Έν­γκε­σλα­ντ. Οι αρ­χές του Α­ζερ­μπα­ϊ­τζάν για χρό­νια φι­μώ­νουν βά­ναυ­σα τους ε­πι­κρι­τές τους, κα­τη­γο­ρώ­ντας τους με πλα­στές  και κα­τα­σκευα­σμέ­νες κα­τη­γο­ρί­ες και στη συ­νέ­χεια κα­τα­δι­κά­ζο­ντάς τους σε μα­κρο­χρό­νια φυ­λά­κι­ση. Α­κτι­βι­στές υπέρ των αν­θρω­πί­νων δι­καιω­μά­των, έ­χο­ντας ως κρι­τή­ριο τις ο­δη­γίες του Συμ­βου­λί­ου της Ευ­ρώ­πης, ε­ντό­πι­σαν 98 πο­λι­τικούς κρα­του­μέ­νους στη χώ­ρα. Με­τα­ξύ αυ­τών, δη­μο­σιο­γρά­φοι και μπλό­γκερ­ς, υ­πε­ρα­σπι­στές των αν­θρω­πί­νων δι­καιω­μά­των, δι­κη­γό­ροι, α­κτι­βι­στές της νε­ο­λαί­ας, θρη­σκευ­τικοί λει­τουρ­γοί και πολ­λές άλ­λες α­ντι­πο­λι­τευό­με­νες φω­νές.

Η κα­τά­στα­ση αυ­τή για το κα­θε­στώς του Α­λί­εφ δεν εί­ναι πρω­τό­γνω­ρη... Ο ορ­γανι­σμός Freedom House, που α­πό το 1941 προ­α­σπί­ζε­ται την ε­λευ­θε­ρί­α σε πα­γκό­σμιο ε­πί­πε­δο και δί­νει τη δυ­να­τό­τη­τα στους πο­λί­τες του κό­σμου να α­σκή­σουν τα θε­με­λιώδη δι­καιώ­μα­τά τους, στην ε­τή­σια έκ­δο­ση του «Freedom in the World» (Ε­λευ­θε­ρί­α στον Κό­σμο) το­ποθε­τεί το Α­ζερ­μπαϊ­τζάν έ­να βή­μα πριν τη δι­κτα­το­ρί­α, βαθ­μο­λο­γώ­ντας σε κλί­μακα α­πό το 1 έ­ως το 7 (ό­που το 7 α­να­φέ­ρε­ται σε μη­δε­νι­κές ε­λευ­θε­ρί­ες), τις πο­λι­τικές ε­λευ­θε­ρί­ες και τα δι­καιώ­μα­τα του λα­ού με 6. Α­ντίστοι­χος εί­ναι και ο βαθ­μός που α­να­φέ­ρε­ται στις ε­λευ­θε­ρί­ες του τύ­που και του ί­ντερ­νετ. Συ­νε­πώς, κα­τα­τάσ­σει το Α­ζερ­μπα­ϊ­τζάν ως «Not Free», δη­λα­δή ως έ­να μη ε­λεύ­θε­ρο κρά­τος. Εν­δια­φέ­ρον πα­ρου­σιά­ζει και μια α­κό­μα έκ­θε­ση του ορ­γα­νι­σμού, σχε­τι­κά με το ε­πί­πε­δο δια­φθο­ράς σε πρώ­ην κομ­μου­νι­στι­κά κρά­τη, ό­που σ' αυ­τή βαθ­μο­λογεί με την ί­δια κλί­μα­κα το Α­ζερ­μπα­ϊ­τζάν με 6,75 στα 7! Η δια­φθο­ρά και η α­τι­μω­ρη­σί­α εί­ναι διά­χυ­τη και στα σώ­μα­τα α­σφα­λεί­ας, τη στιγ­μή που η τρο­χαί­α εί­ναι δια­βό­η­τη για την α­παί­τη­ση δω­ρο­δο­κιών. Η δω­ρο­δο­κί­α και η εκ­βί­α­ση α­πο­τε­λούν κοι­νές πρα­κτι­κές με­τα­ξύ των αστυ­νο­μι­κών, σύμ­φω­να με την έκ­θε­ση για τα αν­θρώ­πι­να δι­καιώμα­τα το 2013. Σχε­δόν το ή­μι­συ των ε­ρω­τη­θέ­ντων νοι­κο­κυ­ριών στο «Βα­ρό­με­τρο Πα­γκό­σμιας Δια­φθο­ράς» το 2013 θε­ω­ρού­σαν την α­στυ­νο­μί­α ως ε­ξαι­ρε­τι­κά διε­φθαρ­μέ­νη.

Τα ε­πί­πε­δα δια­φθο­ράς και συ­γκά­λυ­ψης έρ­χο­νται να ε­πι­βε­βαιω­θούν με την πρό­σφα­τη πε­ρι­πέ­τεια της α­κρι­βί­στριας Λέ­ι­λα Γιού­νους.

Η υ­πό­θε­ση «Λέ­ι­λα Γιού­νους»

Η Λέ­ι­λα Γιού­νους εί­ναι Α­ζέ­ρα α­κτιβί­στρια για τα αν­θρώ­πι­να δι­καιώ­μα­τα και διευ­θύ­ντρια του ορ­γα­νι­σμού αν­θρω­πί­νων δι­καιω­μά­των «Ιν­στι­τού­το για την Ει­ρή­νη και τη Δη­μο­κρα­τί­α». Στις 30 Ιου­λί­ου 2014, κα­τά τη με­τά­βα­σή της για μια προ­γραμ­μα­τι­σμέ­νη συ­νέ­ντευξη τύ­που, ά­ντρες με πο­λι­τι­κά στα­μά­τη­σαν το αυ­το­κί­νη­τό της και την υ­πο­χρέ­ωσαν να αλ­λά­ξει πο­ρεί­α. Α­γνο­ού­νταν για κά­μπο­σες ώ­ρες, μέ­χρι τη στιγ­μή που ο σύ­ζυ­γός της έ­λα­βε τη­λε­φώ­νη­μα α­πό το γρα­φεί­ο του Γε­νι­κού Ει­σαγ­γε­λέ­α, απ' ό­που τον ε­νη­μέ­ρω­σαν ό­τι η σύ­ζυ­γός του βρι­σκό­ταν υ­πό κρά­τη­ση με τις κα­τηγο­ρί­ες της προ­δο­σί­ας (χω­ρίς ό­μως να ε­πε­ξη­γη­θεί ο λό­γος), φο­ρο­δια­φυ­γής, α­πάτης και κα­τά­χρη­σης ε­ξου­σί­ας. Πέ­ντε η­μέ­ρες με­τά συ­νε­λή­φθη και ο σύ­ζυ­γός της, ο ι­στο­ρι­κός και α­κτι­βι­στής Α­ρίφ Γιού­νους, ο ο­ποί­ος α­ντι­με­τω­πί­ζει πα­ρόμοιες κα­τη­γο­ρί­ες με τη σύ­ζυ­γό του.

Η Λέ­ι­λα Γιού­νους συ­νερ­γαζόταν και με τον α­νε­ξάρ­τη­το Α­ζέ­ρο δη­μο­σιο­γράφο Ρα­ούφ Μιρ­γκα­ντί­ροβ, ο ο­ποί­ος εί­ναι προ­φυ­λα­κι­σμέ­νος α­πό τον πε­ρα­σμέ­νο Απρί­λιο με την κα­τη­γο­ρί­α ό­τι εί­ναι κα­τά­σκο­πος της Αρ­με­νί­ας. Η Γιού­νους και ο Μιρ­γκα­ντί­ροβ συ­νερ­γά­ζο­νταν με α­ντί­στοι­χες ΜΚΟ της Αρ­με­νί­ας σε κοι­νά προ­γράμ­μα­τα, με στό­χο τη συμ­φι­λί­ω­ση των δύ­ο κρα­τών.

Ε­κτός α­πό την α­κτι­βι­στι­κή της δρά­ση, η Γιού­νους εί­ναι γνω­στή και για τη σφο­δρή κρι­τι­κή που α­σκεί στην κυ­βέρ­νη­ση του Α­ζερ­μπα­ϊ­τζάν. Μά­λι­στα, πέ­ντε μό­λις μέ­ρες πριν τη σύλ­λη­ψή της εί­χε ορ­γα­νώ­σει συ­νέ­ντευ­ξη τύ­που, κα­τά την ο­ποί­α πα­ρα­κι­νού­σε τη διε­θνή κοι­νό­τη­τα να μπο­ϋ­κο­τά­ρει τους πρώ­τους Ευ­ρωπα­ϊ­κούς Α­γώ­νες, οι ο­ποί­οι θα πραγ­μα­το­ποι­η­θούν τον Ιού­νιο του 2015 στο Μπα­κού, λό­γω της δει­νής κα­τά­στα­σης των αν­θρω­πί­νων δι­καιω­μά­των στο Α­ζερ­μπα­ϊ­τζάν.

Οι δι­κη­γό­ροι της Γιού­νους κα­ταγ­γέλ­λουν πε­ρι­στα­τι­κά στα ο­ποί­α οι σω­φρονι­στι­κοί υ­πάλ­λη­λοι δεν τους ε­πέ­τρε­ψαν να συ­νο­μι­λή­σουν με την πε­λά­τισ­σά τους, ού­τε καν τη­λε­φω­νι­κώς.

Ε­πι­πλέ­ον κα­ταγ­γέ­λουν τις ά­θλιες συν­θή­κες κράτη­σής της. Η 59χρο­νη α­κτι­βί­στρια πά­σχει α­πό δια­βή­τη και α­ντι­με­τω­πί­ζει προβλή­μα­τα με το νε­φρό της, ω­στό­σο δεν της ε­πι­τρέ­πουν να λαμ­βά­νει την κα­τάλ­ληλη φαρ­μα­κευ­τι­κή α­γω­γή.

Στη λί­στα με τις βαρ­βα­ρό­τη­τες προ­στί­θε­νται και οι κα­τη­γο­ρί­ες της ί­διας της Γιού­νους για τον ξυ­λο­δαρ­μό της α­πό δε­σμο­φύ­λα­κα, ό­σο και α­πό συ­γκρα­τού­με­νή της. Φυ­σι­κά ού­τε οι εκ­κλή­σεις της για βο­ή­θεια, ού­τε η αί­τη­σή της για αλ­λα­γή κε­λιού ει­σα­κού­ο­νται... Για την α­κρί­βεια, με­τά α­πό κά­ποιον ξυ­λο­δαρ­μό, ε­νώ χτυ­πού­σε δυ­να­τά την πόρ­τα του κε­λιού φω­νά­ζο­ντας για βο­ή­θεια, της έ­γι­νε ε­πί­πλη­ξη και της α­πα­γο­ρεύ­τη­κε η χρή­ση τη­λε­φώ­νου για έ­ναν μή­να. Πρό­σφα­τα α­να­κοι­νώ­θη­κε ό­τι η προ­φυ­λά­κι­σή της πα­ρα­τά­θη­κε έ­ως τα τέ­λη Φε­βρουα­ρί­ου 2015.

Δύ­ο μή­νες με­τά τη φυ­λά­κι­ση των γο­νιών της, η κό­ρη των Γιού­νους, Ντι­νά­ρα Γιού­νους έ­κα­νε έκ­κλη­ση στους Πα­ρα­τη­ρη­τές του Ο­Α­ΣΕ, στην Ε­τή­σια Συ­νά­ντη­ση Ε­φαρ­μο­γής της Αν­θρώ­πι­νης Διά­στα­σης. Α­φού πε­ριέ­γρα­ψε λε­πτο­μερώς τις κα­τα­στά­σεις και τα βα­σα­νι­στή­ρια που υ­πό­κει­νται οι γο­νείς της στις φυ­λα­κές τό­νι­σε τα ε­ξής: «Α­ξιό­τι­μοι κύ­ριοι, ό­ταν θα διε­ξά­γε­τε σιω­πη­λή δι­πλω­μα­τί­α, πα­ρα­κα­λώ να θυ­μά­στε τους πολλούς κρα­τού­με­νους συ­νεί­δη­σης, που σκο­τώ­θη­καν ή υ­ποβλή­θη­καν σε βα­σα­νι­στή­ρια στις φυ­λα­κές του Α­ζερ­μπα­ϊ­τζάν, θυ­μη­θεί­τε τους πολ­λούς δη­μο­σιο­γρά­φους, τους υ­πε­ρα­σπι­στές των αν­θρω­πί­νων δι­καιω­μά­των και αν­θρώ­πους της η­λι­κί­ας μου που έ­χουν κα­τα­στρα­φεί επει­δή πί­στε­ψαν στην ε­λευ­θε­ρί­α της σκέ­ψης και στην ε­λευ­θε­ρί­α του λό­γου. Πα­ρα­κα­λώ να θυ­μά­στε τη μα­μά μου, Ιπ­πό­τη του Γαλ­λι­κού Τάγ­μα­τος της Λε­γε­ώνας της Τι­μής, να θυ­μά­στε τον μπα­μπά μου, ει­ρη­νο­ποιό και συγ­γρα­φέ­α. Να θυ­μά­στε ε­μέ­να, που η οι­κο­γέ­νειά μου κα­τα­στρέ­φε­ται στη φυ­λα­κή α­πό τα βα­σα­νι­στή­ρια. Αυ­τοί είναι οι α­γα­πη­μέ­νοι μου, οι ο­ποί­οι α­φιέ­ρω­σαν τη ζω­ή τους στον α­γώ­να για τα αν­θρώ­πι­να δι­καιώ­μα­τα.»

Ο Πρό­ε­δρος του Ευ­ρω­πα­ϊ­κού Κοι­νο­βου­λί­ου Μάρ­τιν Σουλ­τς, την η­μέρα της α­πο­νο­μής του Βρα­βεί­ου Ζα­χά­ρωφ για την ε­λευ­θε­ρί­α της σκέ­ψης στον Κονγκο­λέ­ζο για­τρό Ντέ­νις Μα­κουέ­γκε, έ­κα­νε α­να­φο­ρά και στην Λέ­ι­λα Γιού­νους α­να­φέ­ρο­ντας τα ε­ξής: «Το Ευ­ρωπα­ϊ­κό Κοι­νο­βού­λιο κα­λεί το κα­θε­στώς του Α­ζερ­μπα­ϊ­τζάν να α­πε­λευ­θε­ρώ­σει χω­ρίς κα­θυ­στέ­ρη­ση αυ­τή την α­θώ­α γυ­ναί­κα, της ο­ποί­ας η υ­γεί­α ε­πι­δει­νώ­νε­ται κά­θε μέ­ρα. Έ­χου­με προ­σπα­θή­σει να στεί­λου­με κοι­νο­βου­λευ­τι­κή α­ντι­προ­σω­πεί­α στο Α­ζερ­μπα­ϊ­τζάν για να ε­πι­σκε­φθεί την κα Γιού­νους στη φυ­λα­κή, αλ­λά μέ­χρι στιγ­μής χω­ρίς ε­πι­τυ­χί­α. Εί­ναι α­πα­ρά­δε­κτο το γε­γο­νός ό­τι οι αρ­χές του Α­ζερ­μπα­ϊ­τζάν συ­νε­χί­ζουν να στε­ρούν την πρό­σβα­ση στην κα Γιού­νους.»

Δυ­στυ­χώς ό­μως, ό­πως προ­α­να­φέρ­θη­κε, η λί­στα με τους πο­λι­τι­κούς κρα­τού­με­νους δεν τε­λειώ­νει στο ζεύ­γος Γιού­νους. Υ­πάρ­χουν 96 α­κό­μα πο­λι­τικοί κρα­τού­με­νοι στο Α­ζερ­μπα­ϊ­τζάν,Όπως ο 36χρονος Α­νάρ Μαμ­μα­ντλί, υ­πεύ­θυνος της πιο α­ξιό­πι­στης  ορ­γά­νω­σης για την πα­ρα­κο­λού­θη­ση της ε­κλο­γι­κής διαδι­κα­σί­ας στη χώ­ρα, ο 30χρο­νος νο­μι­κός Ρα­σούλ Τζα­φά­ροφ, ο ο­ποί­ος συ­νε­λή­φθη τον Αύ­γου­στο, για την ε­νερ­γή ε­μπλο­κή του στην κα­τα­πο­λέμη­ση των κυ­βερ­νη­τι­κών νο­μι­κών ε­πι­θέ­σε­ων προς τους δη­μο­σιο­γρά­φους κι ο δι­κη­γό­ρος Ι­ντι­γκάμ Α­λί­εφ, ο ο­ποί­ος ά­σκη­σε ε­πι­τυ­χώς πολ­λές υ­πο­θέ­σεις κα­τά του Αζερ­μπα­ϊ­τζάν στο Ευ­ρω­πα­ϊ­κό Δι­κα­στή­ριο Αν­θρω­πί­νων Δι­καιω­μά­των.

Στη φυ­λα­κή η α­ντι­πο­λί­τευ­ση

Πρό­σφα­τα, το Ευ­ρω­πα­ϊ­κό Δι­κα­στή­ριο Αν­θρω­πί­νων Δι­καιω­μά­των, το ο­ποί­ο α­πο­τε­λεί τμή­μα του Συμ­βου­λί­ου της Ευ­ρώ­πης, ε­πι­βε­βαί­ω­σε προ­η­γού­με­νη α­πό­φα­σή του, με την ο­ποί­α κρί­νει ό­τι η σύλ­λη­ψη και κρά­τη­ση του Ιλ­γκάρ Μαμ­μά­ντοβ, ε­νός πο­λύ γνω­στού πο­λι­τι­κού της α­ντι­πολί­τευ­σης του Α­ζερ­μπα­ϊ­τζάν, πα­ρα­βιά­ζει την Ευ­ρω­πα­ϊ­κή Σύμ­βα­ση για τα αν­θρώ­πι­να δι­καιώ­μα­τα. Η α­πό­φα­ση ή­ταν σα­φής. Το δι­κα­στή­ριο κα­τέ­λη­ξε στο συ­μπέ­ρα­σμα ό­τι: «ο πραγ­μα­τι­κός σκο­πός της κρά­τη­σής του ή­ταν η προ­σπά­θεια της κυ­βέρ­νη­σης να φι­μώ­σει και να τι­μω­ρή­σει τον Μαμ­μά­ντοβ, ε­πει­δή την ε­πέ­κρι­νε και δη­μο­σίευ­σε πλη­ρο­φο­ρί­ες που η ί­δια προ­σπα­θού­σε να κρύ­ψει». Μέ­χρι στιγ­μής ο Μαμ­μά­ντοβ πα­ρα­μέ­νει α­κό­μη φυ­λα­κι­σμέ­νος.

Τα αν­θρώ­πι­να δι­καιώ­μα­τα στο Α­ζερ­μπα­ϊ­τζάν εί­ναι σε κρί­ση ε­δώ και πολ­λά χρό­νια, αλ­λά οι αρ­χές δεν έ­χουν α­κό­μη α­ντι­με­τω­πί­σει ι­σχυ­ρές α­ντι­δρά­σεις α­πό τον έ­ξω κό­σμο.

Το Α­ζερ­μπα­ϊ­τζάν εί­ναι μέ­λος του Συμ­βου­λί­ου της Ευ­ρώ­πης α­πό το 2001. Μί­α α­πό τις πολ­λές προ­ϋ­πο­θέ­σεις που εί­χαν τε­θεί τό­τε για την έ­ντα­ξή του, ή­ταν ό­τι ό­φει­λε να α­ποφυ­λα­κί­σει τους πο­λι­τι­κούς κρα­τού­με­νους.

Σχε­δόν 14 χρό­νια με­τά, το Α­ζερ­μπα­ϊ­τζάν α­νέ­λα­βε την Προ­ε­δρί­α της Ε­πι­τρο­πής Υ­πουρ­γών του Συμ­βου­λί­ου της Ευ­ρώ­πης και πα­ρό­λα αυ­τά ε­ξα­κο­λου­θεί να διώ­κει τους α­ντι­πά­λους του πιο ε­πι­θε­τι­κά α­πό πο­τέ. Α­πό­δει­ξη, λί­γες μό­λις ε­βδο­μά­δες με­τά την ανά­λη­ψη της εξάμηνης Προ­ε­δρί­ας τον Μά­ιο του 2014, το Αζερ­μπα­ϊ­τζάν άρ­χι­σε έ­να νέ­ο κύ­μα δί­ω­ξης των α­κτι­βι­στών. Αυ­τό το «κύ­μα» ξε­σπά κυ­ρί­ως σε υ­πε­ρασπι­στές των αν­θρω­πί­νων δι­καιω­μά­των, που έ­χουν ερ­γαστεί σκλη­ρά με το Συμ­βού­λιο της Ευ­ρώ­πης, για την α­να­γνώ­ρι­ση και την α­πε­λευ­θέ­ρω­ση των πολι­τι­κών κρα­του­μέ­νων του Α­ζερ­μπα­ϊ­τζάν.

Ό­σο υ­πάρ­χουν όμως τέ­τοιες θαρ­ρα­λέ­ες φω­νές στο Α­ζερ­μπα­ϊ­τζάν, υ­πάρ­χει κι η ελ­πί­δα ό­τι το αύ­ριο θα είναι κα­λύ­τε­ρο...